Lepage'ın Hamlet Collage 'ı (İKSV - İstanbul Tiyatro Festivali)

İstanbul Tiyatro Festivali'nde merakla beklediğim oyundu Hamlet Kolaj. Her zaman bir Lepage oyunu çıkmıyor insanın karşısına. Lepage geçen seneki festivalde seyrettiğim Mouawad'ın hocası. Bunu ben söylemiyorum Mouawad Yalnız oyununda söyledi. Zira o oyunda  Mouawad'ın peşinde koştuğu hoca Lepage idi. Bunların ikisi de Kanadalı. Dünyayı sarsan oyunların başında  bunların oyunları geliyor.

Lepage'ı tanıyorum biraz. Yurt dışı seyahatlerimde onun bir oyununa rastlayamadım. Ne Kanada'da ne İngiltere'de ne Amerika'da. Kanada Lepage'ın vatanı. Amerika Cirque du Soleil'in vatanı. İngiltere Shakespeare'in vatanı. Hamlet Kolaj'da hepsi buluşmuş ama hepsi birbirine yabancı gibi. Kaynaşamamışlar.

Lepage sirk işlerini seviyor. Dediklerine bakılırsa ekibinde sirk bilmeyen eleman çalıştırmazmış. Harekete('action' sever) düşkün bir yönetmen. Kökü sinema. Tiyatroya sinema tekniklerini ithal eden bir adam Lepage. Tiyatroda eksik olan görsellikle seyircisini büyülüyor. YouTube'da Lepage'ın nasıl hazırlandığını anlatan bir video var. Adam bir sanayi gibi çalışıyor. Büyük ekipler, mekanlar, teknik olanaklar. Toplantılar toplantılar..  Denemeler yanılmalar sonra tekrar denemeler. Çalışma biçimi hayranlık uyandırıcı, çene düşürücü. Lepage'ın bazı oyunlarını ve kendisiyle yapılan röportajları da seyrettim YouTube'da. Yâni uzun süredir haşır neşirim Lepage Bey ile.  

İKSV 'nin ilk açıkladığı oyun Hamlet Kolaj oldu. Lale Kartı olan bir arkadaşımdan rica ettim bana da bilet aldı kendine aldığı yerden. Ben bu tür oyunları yukarıdan seyretmeyi seviyorum. Olaya tamamen hâkim oluyorsunuz. Hamlet Kolaj da öyle seyredilmesi gerekli bir oyun. Zira 'surtitle panoları'(yâni tercümenin yansıtıldığı panolar) ile sahneyi aynı anda görmek mümkün oluyor. Öyle olunca boyun tutulması olmuyor.  Bunlar seyir incelikleri. Herkes bilmez.  

Ayrıca şunu çekinmeden söylemem gerek ben bir Hamlet delisiyim. O kadar çok okudum ki sahneleri tiratları çok iyi hatta bazılarını ezbere bilirim. Bazılarını hâlâ tekrar ederim aklıma estikçe. Biri başlasa ben de eşlik ederim. Hamlet üzerine düşünmüşlüğüm çoktur. Hayaletin Hamlet'in zihninde olduğunu düşünmüşümdür hep.  Lepage da hayaleti sahneye çıkardı maalesef. Bu zamanda hem de! Lepage gibi bir yönetmen bile! Yok artık dedim. 

Lepage'ın bütün yaptığı Hamlet oyununu küpe sokmak. Hamlet'in delirmesi ise görüntüsel bir şey temeli yok. Benim bulunduğum kattaki bir projektör oyunun en önemli aktörü. Hamlet'ten de önemli. Onu kaldır bırak Hamlet'i Lepage kalmaz. O derece yâni. Zira seyirci atraksiyon istiyor. Kübün benim yanımdan gönderdiği ışık hüzmeleri ile  girdiği hallere bayıldı seyirci. Cılız alkışlar geniş bir takipçi bulmadı ama ara sıra havayı dalgalandırır gibi oldu.  Hakkı teslim etmek adına söylemem gerek bu muhteşem bir teknik. Kübün içindeyken dışında olmak gölün içinde boğulmak vs vs onlarca atraksiyon. Küb bir de dönüyor belli bir aks üzerinde. Bu dönüş sırasında insan gözü aldanarak kapılıyor sahnedeki mekanlara. 

Bana bir hafta verin ben oynarım bu Hamlet'i hem de Rusça. Bazı sahnelerde playback vardı bence. Hatta Evgeny Mironov'un fondan gelen sese göre ağzını oynattığından kuşkuya düştüm zaman zaman. Kanıtlayamam ama mümkün bu teknikte. Gelecekte öyle olacak bu gidişle. TİYATRONUN ÖLÜMÜ....

Bize tek kişilik demişlerdi oysa oyun sonunda selama çıkan onun üstünde oyuncu vardı. Bazısını ben sahne hazırlarken gördüm. Saklanmaya çalışarak işlerini yapıyorlardı ama benim dürbünüm var ve tepeden bakıyorum. Bazı sahnelerde iki kişi oluyordu. Tüm yardımcı oyuncular erkekti herhalde onun için biz erkekten yapılma çıplak Ophelia gördük sahnede. Çok çirkindi. Buna ne gerek vardı bilmiyorum. Moskova'da kadın oyuncu yasak mı? Lepage bunu bulduysa vay Lepage'a. 

Işık oyunları ve  kübün dönmesi ile göz boyama 135 dakika sürdü.  Bazı sahnelerin mizansenleri çocukça idi. Pencereden pencereye geçişle oynanan Ophelia Leartes sahnesi, oyuncuların Kral'ın zehirlenmesini anlattıkları sahne bence çok başarısız hatta komik.  Polonius'un odası, Kral'ın ne olduğu anlaşılmayan dua odası mizansenleri  anlamsız. Sahnelerden sahnelere atlarken Lepage, seyircinin Hamlet oyununu bildiğini varsaymış. Bu da çok tuhaf. Bu arada Hamlet'in o canım tiratları perişan olmuş.  Lepage görsele takmış kafasını. Metin ikinci üçüncü planda. İşte o noktada 'tiyatro'yu kaybetmiş. Bu tür bir anlatım biçimi bilgisiz seyirciyi avlar onların alkışını alır ama tiyatroya yazık eder. Zira Lepage'ın yaptığı tiyatro değil. Bir tür gösteri. Bunun için Hamlet'e ihtiyacı yok. Hamlet yerine mamlet, Polonius yerine molonius Kral yerine mral idare et gitsin. Shakespeare'in Hamlet'ine ilişkin (yeni) bir metin okuma görmedim Lepage'dan. Bu tür gösterilere alış(tırıl)an seyirciye tiyatro oyunu satamazsınız. Lepage'ı  metheden oyuncular, yönetmenler iyi düşünsün. Zira bu bindiğin dalı kesmek demektir.  Bir de Rusça Hamlet çekilmiyor ne yalan söyleyeyim.   

Lepage'a Hamlet'i tersinden, yüzünden  okutacak tiyatrocular var bizde. Benim de bu havada konuşmam onlar sayesinde. Öyle ışık oyunları ile gözümüzü boyayamazsın ey Lepage!  Bunu diyebilmek ne mutluluktur bilemezsiniz.

Melih Anık

Not: Salonun üçte biri boştu. İKSV yanlış yoldasın.